يوسف عليخاني گفت: آثاري که در حوزه‌ي دفاع مقدس نوشته شده‌اند، به دلايل مختلف، اثري ادبي نشده‌اند و اصلي‌ترين دليل آن را در تأکيد بر «سفارشي‌نويسي» و ايجاد «خط قرمز»‌ها بايد جست‌وجو کرد.

اين داستان‌نويس هم‌زمان با سي‌سالگي دفاع مقدس در گفت‌وگو با خبرنگار بخش ادب خبرگزاري دانشجويان ايران (ايسنا) در ارزيابي خود از آثاري كه در حوزه‌ي دفاع مقدس بويژه در سال‌هاي اخير منتشر شده‌اند، گفت: تقسيم ادبيات به زيرشاخه‌هاي مثلا شهري، روستايي، کارگري، جنگي و غيره فقط دست و پاي نويسنده را مي‌بندد و به همين دليل جرأت نوشتن را از او مي‌گيرد؛ نويسنده مي‌نويسند و به اين توجهي ندارد که دارد اثري ماندگار خلق مي‌کند يا اثري ناماندگار.

او با بيان اين‌كه دليل خلق نشدن آثار ماندگار در حوزه‌ي دفاع مقدس را بايد در چرايي طرح موضوع جست‌وجو کرد، گفت: به گمان من، تأکيد بر خلق اثري ماندگار در يک حوزه نمي‌تواند سکوي پرش براي خلق اثري ماندگار در حوزه‌ي ادبيات شود.

نويسنده‌ي مجموعه‌ي داستان «عروس بيد» خاطرنشان كرد: بارها شنيده‌ايم نويسنده‌ي دفاع مقدس چون با سفارش اين بنياد و آن مؤسسه دست به قلم برده، نتوانسته از جان و دل بنويسد و تنها کلمات بي‌شماري بر کاغذ آورده است كه اين موضوع قابل پي‌گيري و آسيب‌شناسي است؛ به گمان من، اگر اثري جز به صرف ِ خلق اثر ادبي خلق شود، اثري ماندگار نمي‌شود، خواه در حوزه‌ي شهر و روستا و غيره باشد، خواه در حوزه‌ي جنگ.

برنده‌ي نخستين دوره‌ي جايزه‌ي ادبي جلال ‌آل ‌احمد و نامزد هشتمين دوره‌ي جايزه‌ي هوشنگ گلشيري افزود: وقتي «خط قرمز»‌ها زياد شود و عده‌اي در پشت درهاي بسته، ادبياتي را که در حوزه‌ي جنگ خلق مي‌شود، به موافق جنگ (دفاع مقدس) و ضد جنگ تقسيم کنند، دست‌هاي نويسنده‌ها بسته مي‌شود و نمي‌توان انتظار داشت ادبيات به معنايي که انديشه‌ي جهاني در پس پشت آن قرار دارد، خلق شود.

او همچنين اظهار كرد: جنگ هم مانند بسياري از موضوعات ديگر (و حتا بيش‌تر از آن) ظرفيت پرتاب به سوي ادبيات را دارد؛ چرا که مفاهيم بي‌شماري چون ايثار و شهادت و از خودگذشتگي و غيره را در خود پنهان دارد؛ اما چند درصد آثاري که به وسيله‌ي غيرخودي‌ها در اين حوزه نوشته مي‌شود، جدي گرفته مي‌شود؟ به عنوان کسي که در اين حوزه تجربه‌اي داشته‌ام، تنها به اثر خودم «خروس‌خوان» اشاره مي‌کنم که درباره‌ي خروس‌بازي است که به جبهه رفته و با هر صداي خروسي که قهرمان قصه درمي‌آورد، يک نفر شهيد مي‌شود و از سويي هر روز يکي از خروس‌هاي راوي (که به وسيله‌ي برادرش نگه‌داري مي‌شود) کم مي‌شود. اين اثر پس از دست به دست گشتن و تغيير نام و حذف فصل‌هاي مربوط به خروس‌بازي قهرمان اصلي قصه، تأييد شد؛ اما به چاپ نرسيد. از سال 1382 تاکنون در يک بنياد اسير شده و هر بار که مراجعه مي‌کنم، مي‌بينم رييس تازه‌اي بر آن بنياد نشسته که اصلا از کارهاي رييس پيشين خبر ندارد.

نويسنده‌ي مجموعه‌ي داستان «اژدهاکشان» افزود: از سوي ديگر، مي‌بينيم مدام گفته مي‌شود آثار دفاع مقدس بايد به وسيله‌ي کساني نوشته شود که تجربه‌ي حضور در جبهه‌هاي جنگ را داشته‌اند. واقعا بي‌معناتر از اين حرف را نمي‌توان شنيد؛ يعني با اين حساب بايد گفت تمام آثاري که در حوزه‌ي جنايي و پليسي نوشته مي‌شود، بايد به وسيله‌ي جانيان و پليس‌ها نوشته شود؟

عليخاني در ادامه يادآور شد: در دوران سربازي، خبرنگار واحد خبر نيروي زميني ارتش بودم. روزي از سر کنجکاوي سري به کمد بايگاني زدم و ديدم چقدر دفترچه‌ي خاطرات و گاهي حتا داستان و رمان، به قلم کساني که تجربه‌ي حضور در جنگ را داشته‌اند، در ميان گنجه مانده و اصلا به بوته‌ي فراموشي سپرده شده است، حالا اگر من داستاني بر اساس يکي از همان خاطرات بنويسم، تنها به جرم اين‌که تجربه‌ي جنگ نداشته‌ام، مردود است؟

او با بيان اين‌كه خوشبختانه امروزه به لطف کساني مثل مرتضي سرهنگي و اشخاص ديگر و مراکزي چون بنياد حفظ آثار و نشر ارزش‌هاي دفاع مقدس و روايت فتح، خاطرات جنگ گردآوري شده است، اظهار كرد: پيشنهاد من اين است اين مراکز بدون دخالت در خلق آثار ماندگار (آن‌گونه که خواهان هستند) راه را براي دستيابي به اسناد و مدارک و خاطرات جنگ به وسيله‌ي نويسندگان هموار کنند يا امکان سفرهاي تک‌نفره و گروهي، براي من نويسنده ايجاد کنند که با شوق، از چنين سفري استقبال مي‌کنم.

عليخاني تأکيد کرد: حمايت مستقيم هميشه نتيجه‌ي عکس مي‌دهد؛ اگر به من بگويند اين‌قدر بهت پول مي‌دهيم تا درباره‌ي فلاني بنويسي يا درباره‌ي فلان موضوع بنويسي، هرگز به اثري دلخواه نمي‌رسيم؛ بگذاريم فلاني‌ها را بشناسيم و به فلان جاها برويم، پرنده‌ي الهام همان‌جاها نشسته و منتظر است نويسنده و شاعري گذرش به گردنه‌هاي الله اکبر و جزيره‌ي مينو و شلمچه برسد و آن وقت اين پرنده (هماي) بنشيند بر شانه‌اش.

اين نويسنده در پايان تصريح كرد: عاجزانه تقاضا مي‌كنم با برنامه‌ريزي سراغ موضوعي نرويم؛ بگذاريم موضوع ما را برنامه‌ريزي کند و فقط بنويسيمش. در اين صورت است که اثري ماندگار خلق مي‌شود و نه جز اين و ترديد ندارم اثر ماندگار دفاع مقدس به وسيله‌ي کسي خلق مي‌شود که اصلا فکرش را نمي‌کنيم و اصلا او را نمي‌شناسيم.