علی دهباشی: دكتر جلالي‌ نائيني‌ سرانجام‌ پس‌ از يك‌ دوره‌ بيماري در نخستین ساعات بامداد یازدهم فروردین ماه 1389 در بیمارستان ایرانمهر تهران‌ درگذشت‌. وي‌ سال‌هاي‌ متمادي‌ عضويت‌ هيأت‌ مديرة‌ كانون‌ وكلا و رياست‌ هيئت‌ مديرة‌ كانون‌ وكلاي‌ دادگستري‌ را به‌ عهده‌ داشت‌. علاوه‌ بر اين‌ در سال‌هاي‌ اواخر دهة‌ چهل‌ مدتي‌ قاضي‌ دادگستري‌ نيز بود.
دكتر جلالي‌ نائيني‌ متولد سال‌ 1293 در نايين‌ بود. دوران‌ تحصيلات‌ ابتدايي‌ و متوسطه‌ را در اصفهان‌ طي‌ كرد و دورة‌ دوم‌ را در مدرسة‌ دارالفنون‌ تهران‌ گذراند. هميشه‌ از جلال‌الدين‌ همايي‌ به‌ عنوان‌ آموزگار تأثيرگذار در زندگيش‌ ياد مي‌كرد. همچنين‌ از محيط‌ طباطبايي‌ و عبدالرحمن‌ فرامرزي‌ كه‌ به‌ ترتيب‌ تاريخ‌ و جغرافيا و ادبيات‌ فارسي‌ در دارالفنون‌ تدريس‌ مي‌كردند.
جلالي‌ نائيني‌ پس‌ از اخذ ديپلم‌ وارد دانشكدة‌ حقوق‌ دانشگاه‌ تهران‌ شد. خودش‌ در اين‌ باره‌ مي‌گويد: «سال‌ 1317 بود كه‌ بعد از امتحان‌ ورودي‌ وارد دانشكدة‌ حقوق‌ شدم‌. استادان‌ ما علي‌اكبر دهخدا، دكتر سيد علي‌ شايگان‌ و بعد شيخ‌ محمد عبدو بود. دكتر كريم‌ سنجابي‌ هم‌ «حقوق‌ اداري‌» تدريس‌ مي‌كرد. مسيو فونتانو كه‌ فرانسوي‌ بود «حقوق‌ تطبيقي‌» تدريس‌ مي‌كرد. دكتر زنگنه‌ «تجارت‌ حقوق‌» درس‌ مي‌داد. شيخ‌ سنگلجي‌ «اصول‌» درس‌ مي‌داد. درس‌ در دانشكده‌ حقوق‌ سه‌ ساله‌ تمام‌ شد. موضوع‌ رساله‌ام‌ دربارة‌ «ارث‌» بود.
دكتر جلالي‌ نائيني‌ مدتي‌ هم‌ به‌ كار روزنامه‌نگاري‌ پرداخت‌. او روزنامه‌ «كشور» را منتشر مي‌كرد كه‌ در جريان‌ كودتاي‌ 28 مرداد توقيف‌ شد. بعد از اتمام‌ تحصيلات‌ حقوق‌ در سمت‌ قاضي‌ دادگستري‌ به‌ كار پرداخت‌ و پس‌ از مدتي‌ وكالت‌ را ترجيح‌ داد و تا آستانه‌ انقلاب‌ به‌ شغل‌ وكالت‌ اكتفا كرد.
دكتر جلالي‌ نائيني‌ در زمينه‌ پژوهش‌هاي‌ قرآني‌ و هندشناسي‌ نيز سال‌هاي‌ سال‌ تحقيقات‌ گسترده‌اي‌ انجام‌ داد كه‌ بخشي‌ از اين‌ پژوهش‌ها به‌ صورت‌ سخنراني‌، مقاله‌ و كتاب‌ منتشر شده‌ است‌. دكتر جلالي‌ نائيني‌ بارها به‌ هند دعوت‌ شد و در مجامع‌ دانشگاهي‌ و فرهنگي‌ آن‌ سرزمين‌ سخنراني‌ كرد و با شخصيت‌هاي‌ مهم‌ هند از جمله‌ جواهر لعل‌ نهرو، ابو اكلام‌ آزاد و اينديرا گاندي‌ ملاقات‌ و گفتگو داشته‌ است‌. همچنين‌ به‌ عضويت‌ هيأت‌ علمي‌ و اجرايي‌ دانشگاه‌ بنارس‌ انتخاب‌ شد و از همان‌ دانشگاه‌ مفتخر به‌ دريافت‌ دكتراي‌ افتخاري‌ شد و بدين‌ ترتيب‌ دكتر جلالي‌ نائيني‌ اولين‌ ايراني‌ بود كه‌ از دانشگاه‌ بنارس‌ دكتري‌ دريافت‌ كرد.
حاصل‌ نيم‌ قرن‌ مطالعات‌ دكتر جلالي‌ نائيني‌ بر زمينه‌هاي‌ فرهنگي‌، تاريخي‌ و ديني‌ هند چهارده‌ عنوان‌ كتاب‌ كه‌ به‌ ذكر عناوين‌ برخي‌ از اين‌ كتاب‌ها مي‌پردازيم‌:
1ـ مجموعة‌ پنجاه‌ اوپانيشاد موسوم‌ به‌ سرّ اكبر ترجمة‌ محمد داراشكوه‌ به‌ اهتمام‌ استاد دكتر تاراچند و اينجانب‌، طبع‌ تهران‌، 1957 ميلادي‌ و تاكنون‌ سه‌ بار تجديد چاپ‌ شده‌ است‌.
2ـ پنچاكيانه‌ يا پنج‌ تنتره‌ (كليله‌ و دمنه‌)، تصحيح‌ و تحقيق‌ دكتر تاراچند، دكتر عابدي‌ و جلالي‌ نائيني‌، چاپ‌ اقبال‌، تهران‌ 1984 ميلادي‌.
3ـ گزيدة‌ سروده‌هاي‌ ريگ‌ودا ، ترجمه‌ و تحقيق‌ و نگارش‌ جلالي‌ نائيني‌، طبع‌ نشر نقره‌، 1363 و 1372 شمسي‌.
4ـ مهابهارت‌ ، ترجمة‌ فارسي‌ به‌ اهتمام‌ نقيب‌خان‌ در چهار جلد، چاپ‌ شركت‌ افست‌، سال‌ 1980 ميلادي‌ به‌ اهتمام‌ دكتر شوكلا و جلالي‌ نائيني‌.
5ـ پارسي‌ پركاش‌ (فرهنگ‌ مختصر سانسكريت‌ به‌ فارسي‌) تأليف‌ كريشنا داس‌، به‌ تحقيق‌ و تصحيح‌ و كوشش‌ جلالي‌ نائيني‌ و ن‌. ش‌. دكتر شوكلا، چاپ‌ 1975.
6ـ جوگ‌ باسشت‌ ، در فلسفه‌ و عرفان‌ هند، ترجمة‌ نظام‌ پاني‌پتي‌، به‌ كوشش‌ جلالي‌ نائيني‌ و ن‌. ش‌. دكتر شوكلا، طبع‌ اقبال‌، سال‌ 1981 ميلادي‌.
7ـ تأثير سانسكريت‌ در ادبيات‌ فارسي‌ . اين‌ مقاله‌ در كنگرة‌ زبان‌ سانسكريت‌ خوانده‌ شد و در مجلة‌ دانشكدة‌ دانشگاه‌ جواهر لعل‌ نهرو شمارة‌ پاييز صفحات‌ 1073 ـ 1078 درج‌ و انتشار يافته‌ است‌.
8ـ لغات‌ سانسكريت‌ در كتاب‌ ماللهند بيروني‌ : با مقدمة‌ دكتر تاراچند، چاپ‌ شوراي‌ عالي‌ فرهنگ‌ و هنر به‌ سال‌ 1978 ميلادي‌، چاپ‌ تهران‌.
9ـ مجمع‌البحرين‌ (درياي‌ دو انديشة‌ هندي‌ و ايراني‌): تأليف‌ محمد داراشكوه‌ فرزند شاه‌جهان‌، به‌ كوشش‌ جلالي‌ نائيني‌، چاپ‌ تهران‌، سال‌ 2001، انتشارات‌ سخن‌
10ـ هند در يك‌ نگاه‌ ، مشتمل‌ بر تاريخ‌ و ادبيات‌ و مكتب‌هاي‌ فلسفي‌ هند، نوشتة‌ جلالي‌ نائيني‌، چاپ‌ نشر شيرازه‌، تهران‌، 1376.
11ـ طريقة‌ گرونانك‌ و پيدايي‌ آيين‌ سيك‌ ، نوشتة‌ جلالي‌ نائيني‌، چاپ‌ ايران‌، سال‌ 1970 ميلادي‌.
12ـ منتخبات‌ آثار داراشكوه‌ ، چاپ‌ تابان‌، سال‌ 1335 خورشيدي‌.
13ـ شرح‌ حال‌ جواهر لعل‌ نهرو ، نوشتة‌ جلالي‌ نائيني‌ كه‌ نسخه‌اي‌ از آن‌ در دانشگاه‌ جواهر لعل‌ نهرو، جزو شرح‌ احوال‌ و شخصيت‌ جواهر لعل‌ نهرو قرار گرفته‌ است‌.
14ـ فرهنگ‌ سانسكريت‌ به‌ فارسي‌ ، جلد اول‌، طبع‌ پژوهشگاه‌ علوم‌ انساني‌ و مطالعات‌ فرهنگي‌، سال‌ 1996 ميلادي‌، تهران‌.
15ـ تاريخ‌ جمع‌ قرآن‌ كريم‌ ، محمدرضا جلالي‌ نائيني‌، با مقدمة‌ احمد مهدوي‌ دامغاني‌، انتشارات‌ سخن‌، چاپ‌ دوم‌ 1387.
آنچه‌ كه‌ دكتر جلالي‌ با ترجمة‌ «مهابهارت‌»، «اوپانيشاد»، «ريگ‌ ودا» و متن‌هاي‌ كلاسيك‌ ديني‌ و ادبي‌ هند انجام‌ داد. يگانه‌ مرجع‌ و مآخذ مطالعات‌ هندشناسي‌ در نيم‌ قرن‌ اخير به‌ شمار مي‌آيد.
آخرين‌ كتابي‌ كه‌ از دكتر جلالي‌ نائيني‌ منتشر شد كتاب‌ ثنويان‌ در عهد باستان‌ بود كه‌ در سال‌ 1384 توسط‌ انتشارات‌ طهوري‌ عرضه‌ شد. دكتر جلالي‌ نائيني‌ بيشتر اوقاتش‌ را در سال‌هاي‌ اخير به‌ مطالعه‌ مي‌گذراند.